W dniach 22-24 września 2015 r. w Centrum Kultury Euroregionu Stara Rzeźnia na szczecińskiej Łasztowni odbędzie się konferencja naukowa poświęcona ucieczkom z PRL pod hasłem "Granica szeroko zamknięta. Polityczne, prawne i społeczne aspekty ucieczek z Polski Ludowej".
Jak deklarują organizatorzy ze szczecińskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej, celem konferencji jest przedstawienie historii ucieczek Polaków, widzianych przez pryzmat pojedynczych wypadków, jak również ogólnego zjawiska, które na trwałe wpisało się w historię PRL. Dlatego do udziału zaproszono szeroki krąg badaczy, dziennikarzy oraz inne osoby, które chciały podzielić się wiedzą na proponowany temat.
W programie nie mogło zabraknąć wątku ucieczek na Bornholm, który był najbliższym skrawkiem wolnego świata. Siłą rzeczy uciekano tam przede wszystkim drogą morską - w rozmaity zresztą sposób: od zwykłych zejść na ląd z kutrów rybackich, po porwania i próby sforsowania Bałtyku kajakiem czy innym lekkim sprzętem pływającym. Ale nie brakowało też spektakularnych ucieczek drogą lotniczą, ze słynnym lądowaniem myśliwca MiG-15 w R?nne, pilotowanym przez por. Jareckiego.
Miło nam przekazać informację, że w bogatym programie szczecińskiej konferencji znajdzie się wystąpienie Marii Tuniszewskiej-Ringby z Bornholms Museum w R?nne, współpracującej z Magazynem Skandynawskim "Zew Północy". Tytuł prelekcji gościa z Bornholmu - "Kierunek: wolność. A potem co? Ucieczki z PRL na Bornholm widziane z duńskiego brzegu" - zwiastuje ciekawe, a przede wszystkim mało w Polsce znane informacje na temat tego, jak duńskie społeczeństwo, a w szczególności Bornholmczycy, postrzegało problem ucieczek i samych uciekinierów zza żelaznej kurtyny.
Z dotychczasowych ustaleń Bornholms Museum wynika, że w okresie 1945-1989 miało miejsce ponad 40 ucieczek, w wyniku których na wyspie pojawiło się ponad 125 obywateli PRL. Bornholms Museum nie możliwości ustalenia, czy jakieś osoby zginęły w drodze na Bornholm, nawet mimo przedarcia się przez polską kontrolę graniczną. Droga morska (uprowadzenie kutrów rybackich, kajakiem lub ucieczki ze statków) stanowiła największą grupę tych ucieczek. Uciekano także drogą powietrzną, na samolotach pasażerskich, wojskowych i sportowych. Uciekinierzy pojawiali się najczęściej samotnie lub w małych grupach - jest jednak kilka przypadków ucieczek wieloosobowych rodzin.
Niewiele jednak wiadomo, co działo się z polskimi uciekinierami po przekroczeniu duńskiej granicy. W swoim referacie Maria Tuniszewska-Ringby spróbuje odpowiedzieć na kilka pytań, np. jak wyglądała sytuacja uciekinierów już po dotarciu do bornholmskiego brzegu, jakie były duńskie podstawy prawne do przyjęcia azylantów i procedury postępowania, jak przyjmowała ich miejscowa ludność, jak potoczyły się dalej ich losy - czy znaleźli to, czego szukali? Te kwestie nabrały niespodziewanej aktualności w obliczu ostatnich wydarzeń, określanych mianem kryzysu migracyjnego.
Referat powstał na podstawie informacji z IPN, rozmów / wywiadów z uciekinierami oraz na podstawie duńskich materiałów archiwalnych. Badania Bornholms Museum wciąż trwają, zatem przedstawione dane nie są ostatecznymi. Muzeum udało się jednak ustalić dalsze losy pewnej części uciekinierów. Ze względu na mały rozmiar tej grupy, trudno nazwać je reprezentatywnymi. Niemniej, te informacje są ważnym przyczynkiem do historii nie tylko PRL, lecz również znaczącym rozdziałem w historii stosunków polsko-duńskich.
Warto dodać, że Maria Tuniszewska-Ringby w ramach swojej pracy w Bornholms Museum od lat jest zaangażowana nie tylko w badania na temat ucieczek, ale i współpracę z polskimi placówkami naukowymi i dziennikarzami. Co więcej, w Bornholms Museum w R?nne można obejrzeć specjalną ekspozycję poświęconą ucieczkom z PRL i NRD - choćby z tego powodu warto odwiedzić tę bornholmską placówkę.
Zaprezentowane podczas szczecińskiej konferencji referaty zostaną opublikowane w tomie pokonferencyjnym w ramach serii wydawniczej szczecińskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej.
Więcej o konferencji: www.ipn.gov.pl
Strona Bornholms Museum: www.bornholmsmuseum.dk
Na zdjęciu: fragment ekspozycji w Bornholms Museum poświęconej ucieczkom z PRL (fot. PCIT TRAMP)
|